Tanam Paksa di Keresidenan Tegal: Kajian Tentang Sistem, Pelaksanaan dan Dampaknya (1830–1870)
Abstract
This article discusses the cultivation system applied in the Tegal Residency starting from the system, its implementation and the impact that arose on the community in that period. Cultivation system, which was implemented from 1830 to 1870, has become an important momentum for the socio-economic changes of the people in the Tegal Residency. The research problems to be dealt with here include an overview of the conditions Tegal Residency before the cultivation system, the implementation of cultivation system the residency, and the impact of cultivation system. The research method used is the historical method which consists of heuristics, source criticism, interpretation, and historiography. This study employs an economic sociology approach. The research results indicate that plantation activities already existed but have not developed well. The application of cultivation system encouraged plantations to expand by utilizing available resources, namely land and labor, both of which are closely related in traditional ties. Productivity levels increased for both sugar, coffee, indigo and tea plantations from before the implementation of cultivation system, although indigo and tea developed more slowly. This had an impact on society with the emergence of wage labor, population growth, benefits for colonial officials, and peasant resistance movements.
References
Algemeen Verslag Wegen de Staat van Den Landbouw 1828.
Bijlage Van Het Algemeen Verslag Der Uitkomsten Van Het Onderzoek Betreffende De Koffijcultuur Op Java.
Boomgaard, Peter, Dick Kooiman, dan Henk Schulte Nordholt (Editor). Linking Destinies: Trade. Towns And Kin In Asian History. Leiden: KILTV, 2008.
Breman, Jan. Keuntungan Kolonial dari Kerja Paksa Sistem Priangan dari Tanam Paksa Kopi di Jawa 1720-1870. Jakarta: Yayasan Pustaka Obor, 2014.
Breman, JC.. Djawa Pertumbuhan Penduduk dan Struktur Demografis. Jakarta: Bhatara, 1971.
Burger, D.H.. Perubahan-Perubahan Struktur Dalam Masyarakat Jawa. Jakarta: Bhatara Karya Aksara, 1983.
Creutzberg, Pieter dan J.T.M van Laanen. Sejarah Statistik Ekonomi Indonesia. Jakarta:Yayasan Obor,1987.
De Maandbode voor Den Handel 1865.
Eindresumé van het bij Goeverment Besluit dd. 10 Juni 1867 No.2. Eerste Gedeelte. Batavia: ERNST & CO, 1876.
Eindresumé van het bij Goeverment Besluit dd. 10 Juni 1867 No.2. Tweede Gedeelte. Batavia: ERNST & CO, 1880.
Eysinga, P.P Roorda van. Handbokk der Landen. En Volkenkunde. Geschied. Taal. Aardrijks-Te Staatkunde van Netherlandsch Indie. Amasterdam: L. Van Bakkenes, 1850.
Furnivall, J.S.. Hindia Belanda Studi Ekonomi Tentang Majemuk. Jakarta: Freedom Institute, 2009.
Gottschalk, Louis. Mengerti Sejarah. Penerjemah Nugroho Notosusanto. (Jakarta: Yayasan Penerbit Universitas Indonesia, 1975.
Hartatik, Endah Sri. Dua Abad Jalan Pantura: Sejak Era Kerajaan Mataram Islam hingga Orde Baru. Yogyakarta: Nurmahera, 2018.
Ismail, Taufiq, dll. Ensiklopedi Tokoh Pekalongan. Pekalongan: Perpustakaan dan Arsip Daerah Kota Pekalongan, 2015.
Kartodirdjo, Sartono. Pendekatan Ilmu Sosial Dalam Metodologi Sejarah Jakarta: PT. Gramedia Pustaka Utama, 1993.
Koloniaal Verslag 1860.
Kolonial Verslag 1871.
Kuntowijoyo. Pengantar Ilmu Sejarah. Yogyakarta: Tiara Wacana, 2018.
Leirissa, R.Z. dkk. Sejarah Perekonomian Indonesia. Jakarta: Departemen Pendidikan dan Kebudayaan RI, 1996.
Lindblad, J. Thomas (Ed). Sejarah Ekonomi Modern Indonesia: Berbagai Tantangan Baru. Jakarta: LP3ES, 2000.
Memorie Behoorende Bij Het Rekest van Suiker Contracten Op Java gerigt aan den Koning. Batavia:Lange & Co, 1860.
Millard, J.. Suikerindustrie op Java. ‘S Gravehage: Martinus Nijhoff, 1869.
Overzigt Betrekkelijk den Staat der Suikercultuur in Verband tot Het Voorkomendee bij de Monographien der Reidentie Tegal dalam Stukken Betreffende Het Onderzoek Bij Besluit van den Gouverneur-Generaal an Nederlandsch Indie van 08 december 1853. no 10. Batavia: Benomde Commisie (Commisie Umbgrove). 1857
Raffles, Thomas Stamford. The History Of Jawa. Vol. II. London: Jhon Murray, 1830.
Seignobos, Charles dan Charles-Victor Langlois. Introduction To The Study of Histori: Pengantar Ilmu Sejarah. Penerjemah H. Suprianto Abdullah. (Temanggung:Desa Pustaka Indonesia, 2019.
Staat Der Nederlandsche Oostindische Bezittingen Onder Het Bestuur Van Den Gouverneur -Generaal Herman Willem Daendels. Ridder . Luitenant- Generaal In De Jaren 1808 – 1811”. ‘s Gravenhage.
Suhartono. Apanage dan Bekel: Peubahan Sosial di Pedesaan Surakarta 1830-1920. yogyakarta: Tiara Wacana, 1991.
Sutherland, Heather. Terbentuknya Sebuah Elite Birokrasi. Jakarta:Sinar Harapan, 1983.
Van der Aa, A. J. Nedelandsch Oost-Indie: Beschrijing der Nedeerlandsche Bezittingen in Oost-Indie. Amsterdam. J. F. schleijer, 1851.
Van Deventer, S. Bijdragen Tot De Kennis Van Het Landelijk Stelsel op Java. II-III. Zalt-Bommel, 1866.
Veth, P.J. Aardrijkskundig En Statistisch Woordenboek Van Netherland Indie II. (Amsterdam: P.N. Van Kampen, 1869.
Wasino dan Endah Sri Hartatik. Metode Penelitian Sejarah Dari Riset Hingga Penulisan. Yogyakarta: Magnum Pusaka Utama, 2018.
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.