BAHANA ORKESTRA MILITER: MILITAIRE SOCIËTEIT CONCORDIA DALAM KEHIDUPAN HIBURAN KAUM ELITE EROPA DI BATAVIA TAHUN 1833-1942
Abstract
This research examines the Batavia elites entertainment life within the military-social club in Batavia, known as Militaire Sociëteit Concordia since it’s emergence in 1833 until the end of East-Indies Government in 1942. Historical method which being used in this research consists of heuristic, historical source criticism, interpretation, and historiography. Cultural anthropology approach and lifestyle theory are being used to see this phenomenon keenly. The result states that the Concordia club was built along with the European new settlement center establishment in 19th century in Weltevreden for European military elites at first and civil elites then in Batavia. Concordia club provided regular social entertainments such as ballroom dancing party, musics recital, vauxhall, drama performance, gastronomy services, library, and games, for the club visitors. The entertainments mentioned were also for the military and state necessity, nevertheless, as an institution, Concordia also became a place where the social relationship among Batavian elites seemed dynamic.
Keywords: Militaire Sociëteit Concordia; Social Club; Elite
References
Algemeene Handelsblad, No. 34697, 14 September 1939.
Anwar, Rosihan., Musim Berganti: Sekilas Sejarah Indonesia 1929/1950, Jakarta: Grafiti Press, 1985.
Artyas, Yasmin., “Sociëteit de Harmonie: European Elite Entertainment Center in the 19th Century in Batavia” dalam Jurnal Paramita: Historical Studies Jurnal, 29 (2) 2019, hlm. 131.
Bataviasche Courant, No. 35, 31 Agustus 1825.
Bataviaasch Handelsblad, No. 274, 21 November 1874.
Bataviaasch Handelsblad, No. 111, 13 Mei 1878.
Bataviaasch Handelsblad, No. 169, 21 Juli 1881.
Bataviaasch Handelsblad, No. 119, 19 Mei 1884.
Bataviaasch Nieuwsblad, No. 190, 22 Juli 1913.
Bataviaasch Nieuwsblad, No. 3, 3 Desember 1915.
Bataviaasch Nieuwsblad, No. 67, 17 Februari 1932.
Blackburn, Susan, Jakarta: Sejarah 400 Tahun, penerjemah Gatot Triwiwira, Depok: Masup Jakarta, 2011.
Blink, H., “Een Eeuw van Kolonial Bewind” dalam Vragen van den Dag, Amsterdam: S. L. van Looy, 1913.
Brink, Jan ten., Oost-Indische Dames En Heeren: Vier Bijdragen Tot de Kennis Van de Zeden En Usantien Der Europeesche Maatschappij in Nederlandsch-Indie Eerste Deel, Arnhem: D. A. Thieme, 1868.
Buitenweg, Hein., Soos en Samenleving in Tempo Doeloe, Den Haag: Servire, 1966.
Buku Panduan Acara Pernikahan Ratu Juliana dan Pangeran Bernhard Militaire Sociëteit Concordia 7 Januari 1937, Weltevreden: Visser, 1937.
De Avondpost, No. 16542, 9 Februari 1931.
De Avondpost, No. 16615, 3 Maret 1932.
De Locomotief, No. 218, 17 September 1880.
De Oostpost: Letterkundig, Wetenschappelijk en Commercieel Nieuws en Advertentieblad, No.109, 7 Mei 1860.
De Telegraaf, No. 15471, 23 September 1933.
De Tijd: Godsdienstig-Staatkundig Dagblad, No. 27155, 15 September 1933.
Ellisa, Evawani, “The Recreational Landscape of Weltevreden Since Indonesian Colonization” dalam Artikel Departemen Arsitektur, Fakultas Teknik, Universitas Indonesia, 2018, hlm. 16, http://www.cujucr.com/, diakses pada 20 September 2022.
Garraghan, Gilbert J., dalam Wasino dan Endah Sri Hartatik, Metode Penelitian Sejarah: Dari Riset Hingga Penulisan, Yogyakarta: Magnum Pustaka Utama, 2018.
Hermawan, Iwan, dan Octaviadi Hadrianto, “Pola Tata Ruang Weltevreden dan Fungsi Ruang Kota” dalam Jurnal Panalungtik, Vol. 3(1), Juli 2020, hlm. 3.
Het Nieuws van den dag voor Nederlandsch Indie, No. 118, 22 Mei 1924.
Het Nieuws van den dag voor Nederlandsch Indie, No. 284, 10 Desember 1929.
Het Nieuws van den dag voor Nederlandsch Indie, No. 46, 25 Februari 1932.
Java Bode: Nieuws, Handels en Advertentieblad voor Nederlandsch-Indie, No. 126, 30 Mei 1873.
Java Bode: Nieuws, Handels en Advertentieblad voor Nederlandsch-Indie, No. 210, 6 September 1873.
Java Bode: Nieuws, Handels en Advertentieblad voor Nederlandsch-Indie, No. 82, 8 April 1874.
Java Bode: Nieuws, Handels en Advertentieblad voor Nederlandsch-Indie, No. 104, 4 Mei 1874.
Java Bode: Nieuws, Handels en Advertentieblad voor Nederlandsch-Indie, No. 40, 16 Februari 1878.
Java-Bode : Nieuws, Handels en Advertentieblad voor Nederlandsch-Indie, No. 15, 19 Januari 1880.
Java Bode: Nieuws, Handels en Advertentieblad voor Nederlandsch-Indie, No. 20, 24 Januari 1880.
Java-Bode : Nieuws, Handels en Advertentieblad voor Nederlandsch-Indie, No. 95, 22 April 1884.
Java-Bode : Nieuws, Handels en Advertentieblad voor Nederlandsch-Indie, No. 144, 22 Juni 1886.
Javasche Courant, No. 61, 2 Agustus 1837.
Javasche Courant, No. 62, 3 Agustus 1839.
Javasche Courant, No. 1, 3 Januari 1844.
Latif, Abd., “Diplomasi dan Ekspedisi Militer Belanda terhadap Tiga Kerajaan Lokal di Selawesi Selatan, 1824-1860” dalam Sosiohumanika: Jurnal Pendidikan Sains Sosial dan Kemanusiaan 7(2), November 2014, hlm. 171-172.
Nieuw Amsterdamsch Handel en Effectenblad, No. 41, 1 Oktober 1857.
Padangsch Nieuws en Advertentie Blad, No. 8, 25 Februari 1860.
Plantfeber, Gids voor Batavia en Omstreken, Amsterdam: J. H. de Bussy, 1905.
Sumatra Courant : Nieuws en Advertentieblad, No. 62, 5 Agustus 1871.
Sumatra Courant: Nieuws en Advertentieblad, No. 95, 9 Agustus 1881.
Staatsblad van het Koningkrijk der Nederlanden No. 72, 19 April 1887.
Tielens, Johannes., Dans als Kunst: Een Boek over Danskunst door Een Schilder, Zeist: De Torentrans, 1937.
Verhoeven, F. R. J., De Jonge Jaren van De Harmonie, Batavia: De Unie, 1948.
Vries, J. J. de., Jaarboek van Batavia en Omstreken, Weltevreden: G. Kolff & Co, 1927.
Wall, V. I van de., Geschiedenis der Militaire Societeit Concordia te Batavia (1833-1933), Batavia: Kolff & Co, 1933.
Anwar, Rosihan., Musim Berganti: Sekilas Sejarah Indonesia 1929/1950, Jakarta: Grafiti Press, 1985.
Artyas, Yasmin., “Sociëteit de Harmonie: European Elite Entertainment Center in the 19th Century in Batavia” dalam Jurnal Paramita: Historical Studies Jurnal, 29 (2) 2019, hlm. 131.
Bataviasche Courant, No. 35, 31 Agustus 1825.
Bataviaasch Handelsblad, No. 274, 21 November 1874.
Bataviaasch Handelsblad, No. 111, 13 Mei 1878.
Bataviaasch Handelsblad, No. 169, 21 Juli 1881.
Bataviaasch Handelsblad, No. 119, 19 Mei 1884.
Bataviaasch Nieuwsblad, No. 190, 22 Juli 1913.
Bataviaasch Nieuwsblad, No. 3, 3 Desember 1915.
Bataviaasch Nieuwsblad, No. 67, 17 Februari 1932.
Blackburn, Susan, Jakarta: Sejarah 400 Tahun, penerjemah Gatot Triwiwira, Depok: Masup Jakarta, 2011.
Blink, H., “Een Eeuw van Kolonial Bewind” dalam Vragen van den Dag, Amsterdam: S. L. van Looy, 1913.
Brink, Jan ten., Oost-Indische Dames En Heeren: Vier Bijdragen Tot de Kennis Van de Zeden En Usantien Der Europeesche Maatschappij in Nederlandsch-Indie Eerste Deel, Arnhem: D. A. Thieme, 1868.
Buitenweg, Hein., Soos en Samenleving in Tempo Doeloe, Den Haag: Servire, 1966.
Buku Panduan Acara Pernikahan Ratu Juliana dan Pangeran Bernhard Militaire Sociëteit Concordia 7 Januari 1937, Weltevreden: Visser, 1937.
De Avondpost, No. 16542, 9 Februari 1931.
De Avondpost, No. 16615, 3 Maret 1932.
De Locomotief, No. 218, 17 September 1880.
De Oostpost: Letterkundig, Wetenschappelijk en Commercieel Nieuws en Advertentieblad, No.109, 7 Mei 1860.
De Telegraaf, No. 15471, 23 September 1933.
De Tijd: Godsdienstig-Staatkundig Dagblad, No. 27155, 15 September 1933.
Ellisa, Evawani, “The Recreational Landscape of Weltevreden Since Indonesian Colonization” dalam Artikel Departemen Arsitektur, Fakultas Teknik, Universitas Indonesia, 2018, hlm. 16, http://www.cujucr.com/, diakses pada 20 September 2022.
Garraghan, Gilbert J., dalam Wasino dan Endah Sri Hartatik, Metode Penelitian Sejarah: Dari Riset Hingga Penulisan, Yogyakarta: Magnum Pustaka Utama, 2018.
Hermawan, Iwan, dan Octaviadi Hadrianto, “Pola Tata Ruang Weltevreden dan Fungsi Ruang Kota” dalam Jurnal Panalungtik, Vol. 3(1), Juli 2020, hlm. 3.
Het Nieuws van den dag voor Nederlandsch Indie, No. 118, 22 Mei 1924.
Het Nieuws van den dag voor Nederlandsch Indie, No. 284, 10 Desember 1929.
Het Nieuws van den dag voor Nederlandsch Indie, No. 46, 25 Februari 1932.
Java Bode: Nieuws, Handels en Advertentieblad voor Nederlandsch-Indie, No. 126, 30 Mei 1873.
Java Bode: Nieuws, Handels en Advertentieblad voor Nederlandsch-Indie, No. 210, 6 September 1873.
Java Bode: Nieuws, Handels en Advertentieblad voor Nederlandsch-Indie, No. 82, 8 April 1874.
Java Bode: Nieuws, Handels en Advertentieblad voor Nederlandsch-Indie, No. 104, 4 Mei 1874.
Java Bode: Nieuws, Handels en Advertentieblad voor Nederlandsch-Indie, No. 40, 16 Februari 1878.
Java-Bode : Nieuws, Handels en Advertentieblad voor Nederlandsch-Indie, No. 15, 19 Januari 1880.
Java Bode: Nieuws, Handels en Advertentieblad voor Nederlandsch-Indie, No. 20, 24 Januari 1880.
Java-Bode : Nieuws, Handels en Advertentieblad voor Nederlandsch-Indie, No. 95, 22 April 1884.
Java-Bode : Nieuws, Handels en Advertentieblad voor Nederlandsch-Indie, No. 144, 22 Juni 1886.
Javasche Courant, No. 61, 2 Agustus 1837.
Javasche Courant, No. 62, 3 Agustus 1839.
Javasche Courant, No. 1, 3 Januari 1844.
Latif, Abd., “Diplomasi dan Ekspedisi Militer Belanda terhadap Tiga Kerajaan Lokal di Selawesi Selatan, 1824-1860” dalam Sosiohumanika: Jurnal Pendidikan Sains Sosial dan Kemanusiaan 7(2), November 2014, hlm. 171-172.
Nieuw Amsterdamsch Handel en Effectenblad, No. 41, 1 Oktober 1857.
Padangsch Nieuws en Advertentie Blad, No. 8, 25 Februari 1860.
Plantfeber, Gids voor Batavia en Omstreken, Amsterdam: J. H. de Bussy, 1905.
Sumatra Courant : Nieuws en Advertentieblad, No. 62, 5 Agustus 1871.
Sumatra Courant: Nieuws en Advertentieblad, No. 95, 9 Agustus 1881.
Staatsblad van het Koningkrijk der Nederlanden No. 72, 19 April 1887.
Tielens, Johannes., Dans als Kunst: Een Boek over Danskunst door Een Schilder, Zeist: De Torentrans, 1937.
Verhoeven, F. R. J., De Jonge Jaren van De Harmonie, Batavia: De Unie, 1948.
Vries, J. J. de., Jaarboek van Batavia en Omstreken, Weltevreden: G. Kolff & Co, 1927.
Wall, V. I van de., Geschiedenis der Militaire Societeit Concordia te Batavia (1833-1933), Batavia: Kolff & Co, 1933.
Published
2024-02-12
How to Cite
PRATAMA, Reza Febri.
BAHANA ORKESTRA MILITER: MILITAIRE SOCIËTEIT CONCORDIA DALAM KEHIDUPAN HIBURAN KAUM ELITE EROPA DI BATAVIA TAHUN 1833-1942.
Historia, [S.l.], v. 6, n. 2, p. 107-128, feb. 2024.
ISSN 2774-9932.
Available at: <https://jurnal.unej.ac.id/index.php/JH/article/view/41744>. Date accessed: 22 nov. 2024.
doi: https://doi.org/10.19184/jh.v6i2.41744.
Section
Articles
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
